Leczenie retencyjne – czym jest i kiedy się stosuje?

Na czym polega leczenie retencyjne?

Leczenie retencyjne stanowi kluczowy etap w ortodoncji, który ma na celu stabilizację efektów osiągniętych dzięki wcześniejszemu leczeniu aparatem ortodontycznym. Po zakończeniu właściwej fazy terapeutycznej zęby mają tendencję do powrotu na swoje pierwotne miejsca. Przyzębie, czyli tkanki otaczające uzębienie, nadal potrzebują czasu na całkowitą przebudowę i stabilizację nowej pozycji zębów. Aby zapobiec utracie efektów leczenia, stosuje się aparaty retencyjne, znane jako retainery. Retencja jest ważna dla pacjentów w każdym wieku – zarówno dzieci, młodzież, jak i dorośli korzystają z tej metodyw celu utrzymania zdrowego i estetycznego uśmiechu. Ortodonta, który zna historię leczenia pacjenta, dobiera odpowiednią formę aparatu retencyjnego, aby zęby nie wróciły do swojego pierwotnego ustawienia.

Dlaczego okres retencyjny jest tak ważny?

Po zakończeniu noszenia stałego aparatu ortodontycznego, wydawać się może, że problem wady zgryzu został definitywnie rozwiązany. Jednak, choć wizualne efekty są widoczne od razu po jego ściągnięciu, to zgryz w tym momencie jest jeszcze niestabilny i wymaga dodatkowego wsparcia, by utrzymać nowy układ zębów. Okres retencyjny zapobiega nawrotowi wady. W trakcie noszenia retainera, kości wyrostka zębodołowego przechodzą proces przebudowy, co pozwala na trwałe ustabilizowanie zgryzu. Bez odpowiedniej retencji, istnieje ryzyko, że zęby mogą wrócić do swojej pierwotnej, nieprawidłowej pozycji, co zniweczy efekty leczenia i może wymagać jego powtórzenia.

Kiedy stosuje się aparat retencyjny?

Noszenie aparatu retencyjnego jest zalecane po zakończeniu leczenia ortodontycznego aparatem stałym w wielu przypadkach. Szczególnie często stosuje się go u pacjentów, u których występowały:

• Wady zgryzu takie jak diastemy (szpary między zębami), stłoczenia zębów, zęby krzywe lub obrócone.
• Złożone wady zgryzu wymagające długotrwałego leczenia.
• Nawroty wad zgryzu po wcześniejszym leczeniu ortodontycznym.
• Ryzyko przemieszczenia zębów ze względu na czynniki takie jak np. nawyki np. bruksizm, czyli zgrzytanie zębami.

Jakie są rodzaje aparatów retencyjnych? Który wybrać?

Aparaty retencyjne to niezbędny element procesu ortodontycznego, który zapewnia utrzymanie uzyskanych rezultatów po zdjęciu aparatu korygującego. Ich podział zależy od kilku kluczowych czynników, takich jak materiał wykonania, zasięg obejmowanego łuku zębowego oraz sposób noszenia. Ze względu na to ostatnie kryterium wyróżniamy retainery stałe i ruchome.

W kwestii doboru odpowiedniego aparatu retencyjnego, warto polegać na doświadczeniu ortodonty, który dzięki znajomości historii leczenia pacjenta, może zaoferować najbardziej efektywne rozwiązanie.

Stały aparat retencyjny

Aparat stały zazwyczaj wykonany jest z cienkiego drutu, który zostaje przytwierdzony do wewnętrznej strony zębów, co zapewnia jego niewidoczność. Takie rozwiązanie zapewnia dobre efekty, ponieważ pacjent nie musi pamiętać o zakładaniu aparatu, a tym samym nie ma ryzyka, że zaniedba proces retencji. Jednak stałe aparaty retencyjne wymagają od użytkowników szczególnej dbałości o higienę jamy ustnej, zwłaszcza przy czyszczeniu przestrzeni międzyzębowych. Specjalista może zalecić noszenie stałego retainera przez całe życie. Warto jednak podkreślić, że ich stosowanie nie stanowi przeciwwskazań do wykonania np. skalingu czy piaskowania zębów. Zapobiegają też powrotom diastemy czy stłoczenia zębów.

Aparat retencyjny ruchomy

Sposób noszenia ruchomego retainera określa ortodonta w zależności od indywidualnych zaleceń. W początkowym etapie jego stosowanie może zostać zalecane przez większość dnia i nocy. Jednak zwykle stopniowo ogranicza się do zakładania przed snem.

Wśród różnych typów ruchomych aparatów retencyjnych, ortodonci najczęściej wybierają:

• Płytki Hawleya – składają się z przezroczystej akrylowej płytki dopasowanej do kształtu podniebienia lub dolnego łuku zębowego. Posiada metalowy łuk przechodzący przez przednie zęby, który utrzymuje je w miejscu. Płytka Hawley’a jest skonstruowana w taki sposób, aby nie hamować naturalnego wzrostu zębów, ma to szczególne znaczenie w przypadku dzieci i młodzieży, u których zęby wciąż się rozwijają.
• Płytki Schwarza – również składają się z akrylowej bazy i klamer, które utrzymują aparat na miejscu. Ortodonta może regulować płytkę Schwarza w miarę postępów leczenia, aby dopasować ją do zmieniających się potrzeb pacjenta.
• Płytki termoformowalne – mają postać transparentnej szyny, a jej kształt powstaje na podstawie wycisku zębów pacjenta. Warto zaznaczyć, że nie posiadają metalowych elementów, ale w wyniku leczenia próchnicy i stosowania plomb konieczne będzie wykonanie nowej wersji płytki.

Ile trwa leczenie retencyjne?

Skoro już wiemy, czym jest leczenie retencyjne, warto teraz odpowiedzieć na pytanie, ile ono może trwać. Rozpoczyna się po zdjęciu aparatu ortodontycznego, gdy już osiągnięte zostaną pożądane rezultaty. Czas trwania tego etapu jest różny i zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta czy stopień skomplikowania wady. Dzieci zazwyczaj podlegają krótkiej, a czasami nawet pomijanej retencji, podczas gdy dorośli mogą nosić aparat retencyjny przez kilka lat, a nawet całe życie. Dlatego rozpoczynając leczenie ortodontyczne w gabinecie stomatologicznym, należy być świadomym, że może być konieczne korzystanie z retainera przez długie lata.

Długość przebiegu leczenia retencyjnego zależy od:

• stopnia skomplikowania wady zgryzu,
• metody zastosowanego wcześniej leczenia ortodontycznego,
• wieku pacjenta,
• predyspozycji genetycznych,
• wpływu zębów mądrości na ustawienie pozostałych zębów.

Jak dbać o zęby podczas noszenia retainera?

Podczas noszenia aparatu retencyjnego, należy szczególnie dbać o higienę jamy ustnej, aby uniknąć problemów, takich jak osad czy kamień nazębny. Przy ruchomych retainerach pielęgnacja jest stosunkowo prosta, gdyż można go łatwo wyjąć i wyczyścić z resztek jedzenia. Znacznie więcej zaangażowania od pacjenta wymagają aparaty retencyjne stałe. Konieczne jest szczotkowanie zębów po każdym posiłku, używanie nici dentystycznej oraz szczoteczek międzyzębowych, aby dokładnie oczyścić trudno dostępne miejsca wokół aparatu.